در دنیای رقابتی امروز، تحلیل داده‌ها نقش محوری در تصمیم‌ گیری‌های استراتژیک دارد. دو مفهوم کلیدی در این حوزه، هوش تجاری (Business Intelligence) یا BI  و  آنالیز تجاری(Business Analytics) یا BA  هستند.

هوش تجاری (BI) و تجزیه و تحلیل تجاری (Business Analytics) هر دو ابزارهایی برای کمک به سازمان‌ها در درک بهتر داده‌ها و بهبود تصمیم‌ گیری هستند. هرچند این دو مفهوم شباهت‌های زیادی دارند، اما تفاوت‌هایی در رویکرد و هدف آنها وجود دارد. این تفاوت‌های اساسی می‌تواند تأثیر قابل ‌توجهی بر انتخاب مناسب برای نیازهای یک کسب ‌و کار داشته باشد.

در ادامه به بررسی تفاوت هوش تجاری و آنالیز تجاری خواهیم پرداخت.

مشاوره تخصصی BI و BA برای تصمیم‌ گیری‌های هوشمندانه 

گروه مشاوره فناوری اطلاعات مشاور. پرو، ارائه دهنده خدمات مشاوره فناوری اطلاعات، با تکیه بر سال‌ها تجربه در پیاده ‌سازی سیستم‌های هوش تجاری (BI) و آنالیز تجاری  (BA)، شما را در انتخاب و بهره‌ برداری بهینه از ابزارهای پیشرفته داده ‌محور همراهی می‌کند. ما به شما کمک می‌کنیم تا با تحلیل دقیق داده‌ها، عملکرد فعلی کسب ‌و کار خود را بهبود بخشید و استراتژی‌های آینده‌ نگرانه طراحی کنید.

از داده‌ها تا تصمیمات طلایی، با همراهی ما

با خدمات مشاوره‌ای ما، ابزارهای BI و BA متناسب با نیازهای منحصر به ‌فرد سازمان خود را انتخاب کنید. از گزارش‌های شفاف و دقیق BI برای درک وضعیت فعلی گرفته تا پیش ‌بینی‌های استراتژیک BA برای آینده‌ای موفق‌تر.

ما مسیر استفاده هوشمندانه از داده‌ها را برای شما هموار می‌کنیم. اکنون زمان تصمیم ‌گیری بهتر است؛ همین امروز با ما تماس بگیرید!

مقایسه هوش تجاری و آنالیز تجاری

تعریف و هدف کلی

• هوش تجاری(BI) : BI به فرآیندهای جمع‌ آوری، پردازش، و نمایش داده‌ها می‌پردازد تا سازمان‌ها بتوانند به اطلاعات گذشته و حال خود دسترسی پیدا کنند و عملکرد جاری را ارزیابی کنند. BI عمدتاً تمرکز بر گزارش ‌دهی و تحلیل توصیفی دارد؛ به عبارتی، BI به سوال «چه اتفاقی افتاده است؟» پاسخ می‌دهد.

• تجزیه و تحلیل تجاری (BA) : Business Analytics بر شناسایی الگوها و ایجاد پیش‌ بینی‌ها تمرکز دارد تا سازمان‌ها بتوانند تصمیمات آینده را بهتر اتخاذ کنند. BA عمدتاً شامل تحلیل‌های پیش‌ بینی و تجویزی است و به سوالاتی مانند «چرا این اتفاق افتاد؟» و «چه اتفاقی خواهد افتاد؟» پاسخ می‌دهد.

تمرکز بر داده‌های گذشته در مقابل آینده

• هوش تجاری (BI) : BI بر استفاده از داده‌های تاریخی تمرکز دارد و به درک روندهای گذشته و وضعیت فعلی سازمان کمک می‌کند. به این ترتیب، BI بیشتر به گزارشات و داشبوردهایی می‌پردازد که تصویر واضحی از عملکرد کنونی و داده‌های تاریخی را ارائه می‌دهند.

• تجزیه و تحلیل تجاری (BA): تجزیه و تحلیل تجاری عمدتاً بر پیش‌ بینی آینده و ارائه پیشنهادات بر اساس تحلیل‌های عمیق‌تر و تکنیک‌های آماری تمرکز دارد. BA به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصمیماتی مبتنی بر داده برای آینده اتخاذ کنند.

رویکرد تحلیلی

• BI: هوش تجاری به استفاده از تحلیل توصیفی و تشخیصی تمایل دارد و به شناسایی شاخص‌ها، نمایش بصری داده‌ها و گزارش‌ دهی متمرکز است. به عبارتی، BI به شما نشان می‌دهد که چه اتفاقی افتاده و به چه دلیل رخ داده است.

• BA: تجزیه و تحلیل تجاری از تحلیل پیش‌ بینی و تجویزی استفاده می‌کند و سعی دارد روندهای آتی و فرصت‌های جدید را پیش‌ بینی کند. BA همچنین شامل تحلیل‌های پیچیده‌ای است که به منظور بهبود عملکرد و ارائه راه ‌حل‌ها به کار می‌روند.

ابزارها و فناوری‌های مورد استفاده

• ابزارهای BI: بیشتر ابزارهای BI مانند Tableau، Power BI و Qlik، برای گزارش‌ دهی و داشبوردهای تعاملی طراحی شده‌اند. این ابزارها به تحلیل داده‌های موجود و تهیه گزارش‌های بصری کمک می‌کنند و معمولاً برای کاربرانی با دانش محدود تحلیلی نیز مناسب هستند.

• ابزارهای BA: ابزارهای BA بیشتر به تکنیک‌های یادگیری ماشین، مدل ‌سازی آماری و زبان‌های برنامه‌ نویسی مانند Python و R وابسته‌اند و از ابزارهایی مانند SAS، Apache Spark و IBM Watson استفاده می‌کنند. این ابزارها بیشتر برای تحلیل‌های پیشرفته و پیش‌ بینی‌ استفاده می‌شوند.

 موارد استفاده از BI و BA در عمل

 مثال استفاده از هوش تجاری (BI):

فرض کنید یک شرکت خرده ‌فروشی نیاز دارد عملکرد فروش محصولات خود را در چند ماه گذشته بررسی کند. BI به این شرکت کمک می‌کند تا با استفاده از گزارش‌های فروش و تحلیل‌های توصیفی، محصولات پرفروش و پرطرفدار را شناسایی کند. با اطلاعات به ‌دست ‌آمده، شرکت می‌تواند برنامه‌ ریزی دقیق ‌تری برای تامین موجودی خود انجام دهد.

 مثال استفاده از تجزیه و تحلیل تجاری (BA):

همین شرکت خرده ‌فروشی می‌تواند از تجزیه و تحلیل تجاری برای پیش‌ بینی رفتار خرید مشتریان در ماه‌های آینده استفاده کند. با تحلیل الگوهای خرید و استفاده از مدل‌های پیش‌ بینی، این شرکت می‌تواند تصمیم بگیرد که در کدام محصولات سرمایه‌ گذاری بیشتری انجام دهد و کدام محصولات را در کمپین‌های تبلیغاتی آینده قرار دهد.

جدول تفاوت BI و BA

انتخاب  BI یا  BA: کدام برای کسب و کار مناسب تر است؟

انتخاب بین BI و BA به نیازها و اهداف کسب ‌و کار بستگی دارد:

• اگر کسب ‌و کار شما بر درک وضعیت فعلی و گزارش ‌دهی کارآمد تمرکز دارد، BI گزینه بهتری است.
• اگر هدف شما پیش ‌بینی و برنامه ‌ریزی برای آینده است، BA  می‌تواند مؤثرتر باشد.

ترکیب BI و BA : راه‌ حلی یکپارچه

بسیاری از شرکت‌ها برای دستیابی به حداکثر بهره‌وری از ترکیب BI و BA استفاده می‌کنند. این رویکرد امکان درک عمیق‌تر داده‌ها را فراهم می‌کند و منجر به تصمیم ‌گیری‌های دقیق‌تر و مبتنی بر داده می‌شود.

در نهایت، انتخاب بین BI و BA به میزان پیچیدگی، منابع موجود و اهداف استراتژیک شرکت بستگی دارد. استفاده از متخصصان و مشاوران می‌تواند فرآیند تصمیم ‌گیری را تسهیل کرده و از سرمایه ‌گذاری بهینه اطمینان حاصل کند.

مطالب مرتبط : تحلیل کسب و کار چیست و تحلیلگر کسب و کار کیست؟

جمع ‌بندی: هوش تجاری در مقابل تجزیه و تحلیل تجاری

با بررسی تفاوت هوش تجاری و آنالیز تجاری ، درمی یابیم که هر دو مفهوم BI و BA مکمل یکدیگر هستند و هر دو برای تصمیم‌ گیری بهتر در کسب ‌و کارها به کار می‌روند. اما در حالت ایده‌آل، BI به سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملکرد کنونی و گذشته خود را درک کنند، در حالی که BA امکان تصمیم‌ گیری آینده‌ نگر و استراتژیک را فراهم می‌سازد.

مطالب مرتبط

تکنیک های تحلیل کسب و کار مجموعه‌ای از ابزارها و روش‌هایی هستند که تحلیل ‌گران برای جمع‌آوری داده‌ها، تفسیر اطلاعات، شناسایی مشکلات و ارائه راه ‌حل‌ها به‌کار می‌گیرند. این تکنیک‌ها طیف گسترده‌ای از روش‌ها را شامل می‌شوند، از مدل‌سازی فرآیندها و تجزیه ‌و تحلیل ذینفعان گرفته تا تحلیل داده‌ها و طراحی راه‌حل‌ها.

انتخاب تکنیک مناسب به ماهیت پروژه، پیچیدگی سازمان و اهداف خاص کسب ‌و کار بستگی دارد. این تکنیک‌ها نه‌ تنها به تحلیل‌گر کمک می‌کنند تا مسائل را به ‌خوبی درک کند، بلکه به تیم‌ها نیز امکان می‌دهند تا با همکاری و شفافیت بیشتری به اهداف تعیین‌ شده دست یابند.

در این مسیر، استفاده مؤثر از تکنیک‌ها می‌تواند موفقیت پروژه‌ها را تضمین کند و سازمان‌ها را در مسیر رشد و نوآوری هدایت کند.  در ادامه، مهمترین تکنیک‌ های تحلیل کسب و کار را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم. 

مطالب مرتبط : تحلیل کسب و کار چیست و تحلیلگر کسب و کار کیست؟ 

انواع تکنیک های تحلیل کسب و کار

تحلیل SWOT (نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها)

این تکنیک به تحلیلگران کمک می‌کند تا موقعیت فعلی سازمان را ارزیابی کرده و استراتژی‌های مناسبی طراحی کنند.  این تحلیل معمولاً به‌ عنوان پایه‌ای برای تصمیم ‌گیری استراتژیک استفاده می‌شود. 

• کاربرد: شناسایی نقاط قوت (Strengths)، ضعف (Weaknesses)، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) در محیط کسب‌ و کار.
• نقاط قوت : ساده و کاربردی برای تدوین استراتژی‌های سازمان.
• نقاط ضعف : موانع داخلی که می‌توانند پیشرفت را محدود کنند، مانند بودجه محدود یا ضعف در بازاریابی.
• فرصت‌ها : شرایط خارجی مطلوب که می‌توان از آن‌ها بهره ‌برداری کرد، مانند ورود به بازارهای جدید.
• تهدیدها : عوامل خارجی که می‌توانند به سازمان آسیب برسانند، مانند رقابت شدید یا تغییرات قانونی. 

تحلیل PESTLE (عوامل محیطی خارجی)

PESTLE  ابزاری است که به بررسی عوامل خارجی که می‌توانند بر سازمان تأثیر بگذارند، می‌پردازد.   این تکنیک به تحلیلگران کمک می‌کند تا شرایط خارجی را ارزیابی کرده و تصمیماتی متناسب با محیط اتخاذ کنند.

این تحلیل به شش بعد تقسیم می‌شود:

• سیاسی (Political) : سیاست‌های دولتی، قوانین، و مقررات.
• اقتصادی (Economic): نرخ تورم، نرخ بهره، و شرایط بازار.
• اجتماعی (Social) : تغییرات در رفتار مصرف‌ کنندگان و روندهای جمعیتی.
• تکنولوژیکی (Technological) : نوآوری‌ها و پیشرفت‌های فناوری.
• قانونی (Legal): قوانین کار، حقوق مصرف‌ کننده، و مقررات تجاری.
• محیطی (Environmental) : نگرانی‌های زیست‌ محیطی و تأثیرات تغییرات اقلیمی.

تحلیل شکاف (Gap Analysis)

این تکنیک تحلیل کسب و کار ، برای شناسایی فاصله میان وضعیت فعلی سازمان و وضعیت مطلوب آن استفاده می‌شود. 

 مراحل: 

• تعریف وضعیت فعلی: مستند سازی فرآیندها، عملکردها، یا وضعیت موجود.
• تعیین وضعیت مطلوب: شناسایی اهداف یا نیازهای مورد نظر.
• تحلیل فاصله: بررسی موانع و مشکلاتی که باید برای رسیدن به اهداف رفع شوند.

 مثال: شرکتی که می‌خواهد سهم بازار خود را از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد افزایش دهد، از تحلیل شکاف برای شناسایی اقدامات لازم بهره می‌گیرد. 

نقشه ‌برداری فرآیند (Process Mapping)

این تکنیک یکی از تکنیک های تحلیل کسب و کار است که به تحلیلگران کمک می‌کند تا جریان کارها و فرآیندها را به ‌صورت تصویری نمایش دهند. 

 ابزارها: 

• نمودارهای جریان (Flowcharts) : برای نمایش گام‌های یک فرآیند.
• BPMN (Business Process Model and Notation) : یک استاندارد برای مدل ‌سازی فرآیندهای پیچیده. 

 ابزارها: 

• نمودارهای جریان (Flowcharts) : برای نمایش گام‌های یک فرآیند.
• BPMN (Business Process Model and Notation) : یک استاندارد برای مدل ‌سازی فرآیندهای پیچیده. 

مدل ‌سازی داده (Data Modeling)

از تکنیک تحلیل کسب و کار مدل‌ سازی داده‌ها، برای درک بهتر روابط میان اجزای مختلف داده‌ها، شناسایی الگوها و ارائه بینش برای تصمیم ‌گیری استفاده می‌شود. 

 انواع مدل‌ها: 

• مدل مفهومی (Conceptual Model) : نمایش کلی داده‌ها و روابط آن‌ها.
• مدل منطقی (Logical Model): جزئیات بیشتری از ساختار داده‌ها و ارتباطات آن‌ها.
• مدل فیزیکی (Physical Model) : نحوه ذخیره ‌سازی داده‌ها در پایگاه داده.

مثال: تحلیلگران در پروژه‌های فناوری اطلاعات از این تکنیک برای طراحی سیستم‌های مدیریت داده استفاده می‌کنند. 

ابزارها:

• Excel، Tableau، Power BI
• تحلیل آماری و مدلسازی داده‌ها

تحلیل ذینفعان (Stakeholder Analysis)

یکی از تکنیک های تحلیل کسب و کار، تحلیل زینفعان است. این تکنیک برای شناسایی افراد یا گروه‌هایی که بر پروژه تأثیر می‌گذارند یا از آن تأثیر می‌پذیرند، استفاده می‌شود و به مدیریت انتظارات ذینفعان کمک می کند.

مراحل:

• شناسایی ذینفعان کلیدی.
• تحلیل نیازها و انتظارات آن‌ها.
• طراحی استراتژی‌های مدیریت ارتباط با ذینفعان.

 کاربرد:   این تکنیک در پروژه‌های بزرگ برای اطمینان از همکاری و هماهنگی بین تمامی افراد مرتبط استفاده می‌شود.

ابزارها: ماتریس قدرت و علاقه (Power-Interest Grid).

تحلیل ارزش (Value Analysis)

تحلیل ارزش یک تکنیک تحلیل کسب و کار است که برای شناسایی و حذف هزینه‌های غیر ضروری در فرآیندها ، به صورتی که کیفیت و کارایی حفظ ‌شود، استفاده می‌شود. 

  مراحل: 

• تعریف عملکردها و اهداف.
• ارزیابی هزینه و سود هر عملکرد.
• حذف یا بهینه ‌سازی عملکردهای کم‌ ارزش.

 مثال: شرکت‌های تولیدی از تحلیل ارزش برای کاهش هزینه‌های تولید بدون کاهش کیفیت محصول استفاده می‌کنند. 

تحلیل هزینه-فایده (Cost-Benefit Analysis)

تحلیل هزینه-فایده یکی از تکنیک های تحلیل کسب و کار است که برای ارزیابی اقتصادی پروژه‌ها و تصمیمات استفاده می‌شود. 

مراحل: 

• شناسایی هزینه‌ها و مزایای پروژه.
• محاسبه کل هزینه‌ها و مزایا.
• مقایسه هزینه‌ها با مزایا برای تصمیم ‌گیری.

مثال: در یک پروژه فناوری اطلاعات، تحلیلگران از این تکنیک برای ارزیابی سودآوری سرمایه ‌گذاری در یک سیستم جدید استفاده می‌کنند. 

تکنیک ۵ چرا (۵ Whys)

تکنیک ۵ چرا، یک تکنیک تحلیل کسب و کار ساده اما قدرتمند است که برای یافتن علت ریشه‌ای مشکلات استفاده می‌شود.

 مراحل: 

• مشکل را مشخص کنید.
• پنج بار بپرسید “چرا” این مشکل رخ داده است.
• به پاسخ‌ها دقت کنید تا به علت ریشه‌ای برسید.

مثال: در یک خط تولید که توقف ناگهانی رخ داده، استفاده از تکنیک ” ۵ چرا” می‌تواند علت اصلی مانند خرابی یک دستگاه خاص را مشخص کند. 

تحلیل رفتار مشتری (Customer Behavior Analysis)

تکنیک تحلیل رفتار مشتری به شرکت‌ها کمک می‌کند تا نیازها و الگوهای خرید مشتریان را درک کنند. 

ابزارها: 

• تحلیل داده‌های فروش.
• بررسی نظرات مشتریان.
• استفاده از هوش مصنوعی برای پیش ‌بینی رفتار آینده.

 مثال: یک فروشگاه آنلاین با تحلیل رفتار مشتریان، محصولات پیشنهادی خود را بهینه می‌کند. 

مطالب مرتبط : کاربردهای تحلیل کسب‌ و کار – مثال‌های واقعی از کاربرد تحلیل کسب‌ و کار

هر یک از این تکنیک‌ها بسته به نوع پروژه و نیاز سازمان می‌تواند به صورت جداگانه یا ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد. انتخاب تکنیک مناسب نقش کلیدی در موفقیت تحلیل کسب ‌و کار دارد.

 در ادامه به بررسی سایر تکنیک های تحلیل کسب و کار می پردازیم:

طوفان فکری (Brainstorming)

• کاربرد: تولید ایده‌های خلاقانه برای حل مسائل یا شناسایی نیازها.
• مزایا: تشویق به تفکر خلاق در تیم‌ها.

تحلیل نیازمندی‌ها (Requirements Analysis)

این تکنیک برای شناسایی، مستند سازی و مدیریت نیازهای پروژه ، استفاده می شود.

ابزارها:

• مصاحبه (Interviews)
• کارگاه‌های نیازمندی (Requirements Workshops)
• پرسشنامه و نظرسنجی (Questionnaires)

نقشه سفر مشتری (Customer Journey Mapping)

کاربرد این تکنیک برای تحلیل تجربه مشتری از ابتدا تا انتها در تعامل با محصول یا خدمات، است.

• مزایا: شناسایی نقاط تماس و بهبود تجربه مشتری.

تحلیل پنج نیروی پورتر

 ارزیابی رقابت در صنعت و تدوین استراتژی برای مدیریت فشار رقابتی ، از کاربردهای این تکنیک است.

عوامل:

• رقابت در صنعت
• تهدید تازه ‌واردان
• قدرت چانه ‌زنی مشتریان
• قدرت چانه ‌زنی تأمین‌ کنندگان
• تهدید محصولات جایگزین

مدل‌ سازی مورد استفاده (Use Case Modeling)

کاربرد این تکنیک، شناسایی نیازهای سیستم از دید کاربران است.

ابزارها:

• نمودارهای مورد کاربردی (Use Case Diagrams)
• شرح سناریوها

داستان ‌سرایی (Storytelling)

تکنیک داستان سرایی ، ارائه داده‌ها و اطلاعات به زبان ساده و داستان‌ گونه برای درک بهتر ذینفعان است. این تکنیک به ایجاد درک مشترک و شفافیت کمک می کند.

مدلسازی تصمیم ‌گیری (Decision Modeling)

طراحی مدل‌هایی برای ارزیابی تصمیمات و سناریوهای مختلف، از کاربردهای این تکنیک است.

ابزارها:

• درخت تصمیم ‌گیری (Decision Trees)
• ماتریس تصمیم

تحلیل ریسک (Risk Analysis)

تکنیک تحلیل ریسک برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های احتمالی است.

 ابزارها:

• ماتریس احتمال و تأثیر (Probability-Impact Matrix)
• FMEA (Failure Mode and Effects Analysis)

نمونه‌ سازی (Prototyping)

تکنینک نمونه سازی یکی از تکنیک های تحلیل کسب و کار است که برای ایجاد مدل‌های اولیه از سیستم یا محصول، برای ارزیابی و جمع ‌آوری بازخورد، استفاده می شود. از مزایای ای تکنیک کاهش هزینه‌ها و افزایش دقت در ارائه نیازمندی‌ها است.

تحلیل بنچمارکینگ (Benchmarking)

از این تکنیک برای مقایسه عملکرد سازمان با بهترین‌های صنعت ها ، استفاده می شود. از مزایای آن به شناسایی فرصت‌های بهبود، می توان اشاره کرد.

 نمودار علت و معلول (Cause and Effect Diagram)

تکنیک تحلیل کسب و کار به روش نمودار علت و معلول ، برای شناسایی ریشه مشکلات استفاده می شود . با این روش، مسائل به ‌صورت ساختار یافته، حل می شود.

• ابزار: نمودار استخوان ماهی (Fishbone Diagram).

تحلیل سناریو (Scenario Analysis)

به کمک تکنیک تحلیل سناریو، سناریوهای مختلف و تأثیر آنها بر کسب ‌و کار، بررسی می شود. در نتیجه به برنامه ‌ریزی برای عدم قطعیت‌ها، کمک می کند.

مدیریت و تحلیل ارزش کسب ‌و کار (Business Value Analysis)

کاربرد این تکنیک، شناسایی و اندازه ‌گیری ارزشی است که پروژه یا تغییرات ایجاد می‌کنند.

• ابزارها: ارزیابی KPIs و ROI (نرخ بازگشت سرمایه).

جمع ‌بندی 

تکنیک‌ های تحلیل کسب و کار به تحلیلگران کمک می‌کنند تا تصمیمات هوشمندانه‌ تری بگیرند، فرآیندها را بهینه کنند و اهداف سازمان را تحقق بخشند.

مطالب مرتبط