دیگر دوران نوشتن دستی تمام خطوط کد در حال تغییر است. برنامه نویسی با هوش مصنوعی به توسعه‌ دهندگان کمک می‌کنند تا کدنویسی را سریع‌تر، بهینه‌تر و با خطای کمتر انجام دهند. هوش مصنوعی، فراتر از یک ابزار کمکی است و به یک همکار قدرتمند برای برنامه ‌نویسان تبدیل شده است.

با پیشرفت مدل‌های زبانی و یادگیری ماشین، هوش مصنوعی نه ‌تنها کد می‌نویسد، بلکه به تحلیل، بهینه‌ سازی و رفع اشکالات نرم ‌افزاری نیز می‌پردازد. این تحول، سوالات مهمی را به همراه دارد: آیا برنامه‌ نویسان سنتی جایگاه خود را از دست خواهند داد؟ چگونه تیم‌های توسعه باید خود را با این تغییرات وفق دهند؟ در این مقاله، به بررسی تأثیرات برنامه نویسی با هوش مصنوعی و مسیر آینده آن خواهیم پرداخت.

موج دوم برنامه ‌نویسی با هوش مصنوعی آغاز شده است

در این راستا استارتاپ‌ها در حال ساخت مدل‌های هوش مصنوعی هستند که می‌توانند کدهای بهتر و کارآمدتری تولید کنند. بسیاری از این شرکت‌ها معتقدند که برنامه ‌نویسی با هوش مصنوعی ، کوتاه‌ ترین راه به سمت هوش مصنوعی عمومی (AGI) است.

اگر از متخصصان هوش مصنوعی بپرسید که در حال حاضر این فناوری بیشترین تأثیر را در چه حوزه‌ای گذاشته است، پاسخ بسیاری از آن‌ها برنامه ‌نویسی خواهد بود.  در حال حاضر هوش مصنوعی درک بهتری از کدها پیدا کرده است، می‌تواند اشکالات آن را پیدا کرده و دیباگ کند. این مسئله برای توسعه‌ دهندگان بسیار هیجان ‌انگیز است.

ابزارهای هوش مصنوعی که کد نویسی را متحول کرده‌اند

  1. GitHub ابزار Copilot را بر پایه مدل‌های زبانی OpenAI ساخت و در سال ۲۰۲۲ آن را عرضه کرد. اکنون توسط میلیون‌ها برنامه‌ نویس در سراسر جهان از آن استفاده می‌ کنند.
  2. توسعه ‌دهندگان از چت ‌بات‌هایی مانند Claude (Anthropic)، ChatGPT (OpenAI) و Gemini (Google DeepMind)  برای انجام وظایف روزمره خود بهره می‌برند.

طبق گفته مدیرعامل آلفابت (گوگل)، امروزه هوش مصنوعی بیش از یک‌ چهارم کدهای جدید در گوگل را تولید می‌کند، و مهندسان آن‌ها را بررسی و تأیید می‌کنند. این روند باعث افزایش سرعت و بهره‌وری توسعه ‌دهندگان شده است.

ورود استارتاپ‌های جدید در رقابت برای تسلط بر برنامه ‌نویسی هوشمند

علاوه بر غول‌های فناوری، استارتاپ‌های نوظهوری مانند Zencoder، Merly، Cosine، Tessl و Poolside نیز وارد این بازار شده‌اند. به عنوان مثال، استارتاپ Tessl  تنها در چند ماه پس از تأسیس، به ارزش ۷۵۰ میلیون دلار رسید، در حالی که استارتاپ Poolside قبل از ارائه محصول، به ارزش ۳ میلیارد دلار رسید.

به نظر می‌ رسد که توسعه ‌دهندگان حاضرند برای این ابزارها هزینه کنند، و این نشان می‌دهد که کد نویسی یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای کسب درآمد از هوش مصنوعی است.

محدودیت‌ها و چالش‌های برنامه نویسی با هوش مصنوعی

برنامه ‌نویسان هنگام بررسی کد، دو نوع “درستی” را مدنظر دارند:

  1. درستی نحوی(Syntax Correctness) به این معنا که کد از نظر ساختار و قواعد زبان برنامه ‌نویسی صحیح باشد.
  2. درستی عملکردی (Functional Correctness): به این معنا که کد دقیقاً همان کاری را انجام دهد که کاربر انتظار دارد.

ابزارهای کنونی در تشخیص خطاهای نحوی، عملکرد خوبی دارند اما چالش اصلی درک منطق برنامه ‌نویسی است.  مدل‌های زبانی بزرگ می‌توانند کدی بنویسند که اجرا شود، اما ممکن است آن برنامه دقیقاً همان چیزی نباشد که شما می‌خواهید.در حال حاضر موج دوم این ابزارها تلاش می‌کند کدهای واقعاً کاربردی و قابل ‌استفاده تولید کند.

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ابزارهای فعلی این است که آن‌ها از کدهای موجود در مخازن آنلاین آموزش دیده‌اند، اما فرآیند فکری توسعه ‌دهندگان را در نظر نگرفته‌اند. برای این که یک مدل هوش مصنوعی بتواند فراتر از تکمیل خودکار کد عمل کند، باید درک کند چگونه یک برنامه ‌نویس به نتیجه نهایی می‌رسد. این به معنی آموزش مدل با فرآیندهای برنامه ‌نویسی است .

به همین دلیل، شرکت‌هایی مانند Cosine  و Poolside در حال ایجاد مجموعه داده‌هایی هستند که مراحل واقعی توسعه نرم ‌افزار را شبیه‌ سازی کنند.

Cosine از برنامه‌ نویسان خواسته است تا تمام مراحل تصمیم‌ گیری خود را هنگام کدنویسی ثبت کنند. به این ترتیب، مدل یاد می‌گیرد که چگونه یک توسعه ‌دهنده واقعی هنگام نوشتن یک برنامه فکر می‌کند.

۱. آیا مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند امنیت نرم‌ افزار را تضمین کنند؟

مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند به بهبود امنیت نرم‌ افزار کمک کنند، اما هوش مصنوعی نمی‌تواند به‌ تنهایی امنیت کامل را تضمین کند. این مدل‌ها می‌توانند در شناسایی آسیب ‌پذیری‌ها، پیشنهاد بهینه‌ سازی کد و اجرای بررسی‌های امنیتی مفید باشند، اما همچنان نیاز به نظارت انسانی دارند. دلیل این امر آن است که مدل‌های هوش مصنوعی معمولاً بر اساس داده‌های موجود آموزش می‌بینند و ممکن است آسیب ‌پذیری‌های ناشناخته یا جدید را تشخیص ندهند. در نتیجه، برنامه نویسان و متخصصان امنیت باید همچنان بررسی‌های مستقل و تست‌های نفوذ را انجام دهند.

۲.چگونه می‌توان به مدل‌هایی که کد تولید می‌کنند اعتماد کرد؟

اعتماد به مدل‌های تولید کننده کد نیازمند یک رویکرد ترکیبی از نظارت انسانی، آزمایش دقیق و پیروی از استانداردهای امنیتی است. برای کاهش خطرات، برنامه نویسان باید کدهای تولید شده را بازبینی کنند. تست‌های خودکار و دستی را اجرا کرده و از ابزارهای تحلیل استاتیک برای بررسی امنیت استفاده کنند. همچنین، استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی در کنار بهترین شیوه‌های مهندسی نرم‌ افزار، مانند توسعه مبتنی بر تست (TDD) و بررسی کد توسط هم‌ تیمی‌ها، به افزایش اطمینان از کیفیت و امنیت کد کمک می‌کند.

تأثیرات اجتماعی و شغلی برنامه ‌نویسی با هوش مصنوعی

۱.چه تغییری در نقش برنامه نویسان به وجود خواهد آمد  ؟

هوش مصنوعی به‌ طور قابل‌ توجهی فرایند برنامه ‌نویسی را تغییر داده است، اما این به معنای حذف کامل نقش برنامه نویسان سنتی نیست. مدل‌های هوش مصنوعی مانند GitHub Copilot  و ChatGPT می‌توانند وظایف تکراری و ساده کد نویسی را تسریع کنند، اما هنوز به نظارت و اصلاح توسط متخصصان نیاز دارند. برنامه نویسانی که مهارت‌های خود را به‌ روز کنند و توانایی کار با ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی را داشته باشند، همچنان در بازار کار ارزشمند خواهند بود. به ‌جای نگرانی از حذف شدن، باید به فرصت‌هایی که این فناوری ایجاد می‌کند توجه کرد.

ابزارهای جدید به برنامه نویسان اجازه می‌دهند تا به جای نوشتن خط به خط کد ، بیشتر بر طراحی و استراتژی تمرکز کنند.  برنامه ‌نویسان باید یاد بگیرند که مسائل را به زبان طبیعی توضیح دهند تا مدل آن‌ها را پیاده‌ سازی کند. این فرآیند همچنان نیاز به تفکر و خلاقیت دارد.

۲. چگونه شرکت‌ها در حال تغییر ساختار تیم‌های فنی خود هستند؟

با رشد ابزارهای کد نویسی مبتنی بر هوش مصنوعی، احتمالاً ساختار تیم‌های نرم‌ افزاری تغییر خواهد کرد. شرکت‌ها، به سمت تیم‌های چابک‌ تر و چند مهارته حرکت کرده‌اند. این تغییر، به تیم‌های کوچک اجازه می‌دهد کارهایی را انجام دهند که قبلاً نیاز به صدها توسعه‌ دهنده داشت. این دقیقاً همان اتفاقی است که خودپردازها برای صنعت بانکداری رقم زدند.

تیم‌های فنی اکنون بیشتر شامل ترکیبی از برنامه نویسان، مهندسان داده، متخصصان هوش مصنوعی و افراد دارای مهارت‌های مدیریتی هستند. برخی نقش‌های سنتی مانند توسعه‌ دهندگان فرانت‌اند و بک‌اند ممکن است دستخوش تغییر شوند. اما فرصت‌های جدیدی مانند متخصصان مهندسی اعلان (Prompt Engineering) و ناظرین سیستم‌های هوش مصنوعی ظهور کرده‌اند.

 ۳. آینده برنامه نویسی با هوش مصنوعی : از پیشنهاد کد تا توسعه کامل

نسل اولیه ابزارهای کد نویسی مانند  Copilot، بیشتر شبیه یک تکمیل ‌کننده خودکار (Autocomplete)  پیشرفته بودند. اما موج دوم دستیارهای کد نویسی هوشمند، قادر است پروتوتایپ بسازند، کد را تست کنند و خطاها را برطرف کنند.

در آینده، یادگیری برنامه‌ نویسی بیشتر بر درک مفاهیم و تعامل با مدل‌های هوش مصنوعی متمرکز خواهد بود. افراد مهارت‌هایی مانند طراحی الگوریتم، حل مسئله و مدیریت سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی را خواهند آموخت.

این تغییر باعث خواهد شد که برنامه نویسان به جای نوشتن کد، بیشتر به بهینه‌ سازی و نظارت بر کدهای تولید شده توسط هوش مصنوعی بپردازند. به ‌طور کلی، مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، مدیریت پروژه و همکاری با مدل‌های هوشمند ارزش بیشتری پیدا خواهند کرد.

حرکت به سوی هوش مصنوعی عمومی (AGI) و مسیر پیشرفت آن از طریق تولید کد

هوش مصنوعی عمومی (AGI) به سیستمی اطلاق می‌شود که می‌تواند مانند یک انسان، وظایف شناختی مختلف را بدون محدودیت در حوزه خاصی انجام دهد. برخلاف هوش مصنوعی محدود (ANI)، که برای انجام وظایف مشخصی مانند ترجمه زبان، شناسایی تصاویر یا تولید کد طراحی شده است، AGI  قادر به یادگیری، استدلال، حل مسئله، و تصمیم‌ گیری در طیف وسیعی از مسائل خواهد بود.

 شرکت‌های سازنده ابزارهای هوش مصنوعی در برنامه ‌نویسی معتقدند که این فناوری می‌تواند مسیر رسیدن به هوش مصنوعی عمومی (AGI) را هموار کند. در واقع اگر بتوان سیستمی ساخت که خودش نرم ‌افزار مورد نیازش را تولید کند، در واقع به AGI نزدیک شده‌ایم.

به عقیده مدیرعامل  Poolside، اولین فعالیت اقتصادی ارزشمندی که به سطح قابلیت‌های انسانی می‌رسد، توسعه نرم‌ افزار خواهد بود.حتی OpenAI مدعی است که مدل جدید GPT-4o  توانسته در یک رقابت کد نویسی، دانشمند ارشد این شرکت را شکست دهد!

با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا این فناوری‌ها واقعاً به هوش مصنوعی عمومی (AGI)  ختم خواهند شد یا خیر. ولی یک چیز قطعی است: برنامه ‌نویسی سنتی در حال دگرگونی است، و موج دوم هوش مصنوعی آن را به مرحله‌ای جدید وارد کرده است.

۱. آیا تولید کد توسط هوش مصنوعی می‌تواند به نقطه‌ای برسد که دیگر نیازی به مهندسان نرم‌ افزار نباشد؟

در کوتاه‌ مدت و میان ‌مدت، هوش مصنوعی احتمالاً نمی‌تواند جایگزین کامل مهندسان نرم ‌افزار شود، اما می‌تواند نقش آن‌ها را تغییر دهد. مدل‌های فعلی در تولید کد، رفع اشکال و پیشنهاد راه ‌حل‌ها مفید هستند، اما همچنان به نظارت انسانی نیاز دارند. در بلند مدت، اگر پیشرفت‌های هوش مصنوعی به سطح “هوش عمومی مصنوعی” (AGI) برسد، ممکن است برخی از جنبه‌های برنامه ‌نویسی کاملاً خودکار شوند. با این ‌حال، همچنان به متخصصانی نیاز خواهد بود که بر روند توسعه، معماری نرم‌ افزار، و تصمیم ‌گیری‌های سطح بالا نظارت داشته باشند.

۲. چطور توسعه نرم ‌افزار می‌تواند به عنوان یکی از اولین گام‌ها در مسیر AGI عمل کند؟

برنامه‌ نویسی یک حوزه بسیار پیچیده است که نیاز به حل مسئله، استدلال منطقی، و درک انتزاعی دارد؛ ویژگی‌هایی که برای دستیابی به AGI ضروری هستند. توسعه هوش مصنوعی که بتواند به‌ طور مستقل کد بنویسد، آن را اشکال‌ زدایی کند و ساختارهای جدید طراحی کند، به معنای پیشرفتی بزرگ در جهت ساخت AGI خواهد بود. اگر یک مدل بتواند بدون کمک انسان سیستم‌های نرم ‌افزاری را توسعه داده و بهبود بخشد، این می‌تواند به توانایی‌های شناختی مشابه انسان در دیگر حوزه‌ها نیز تعمیم یابد.

۳. اگر هوش مصنوعی بتواند به‌ طور مستقل سیستم‌های پیچیده را طراحی کند، چه تأثیری بر سایر صنایع خواهد داشت؟

در صورت دستیابی به چنین سطحی، هوش مصنوعی باعث تحول اساسی در صنایع مختلف خواهد شد. در صنعت فناوری، توسعه نرم‌ افزار به ‌طور کامل متحول شده و بسیاری از فرایندهای کنونی حذف یا بهینه ‌سازی خواهند شد. در سایر صنایع مانند پزشکی، مهندسی، و حتی علوم اجتماعی، هوش مصنوعی می‌تواند راه‌ حل‌های پیچیده‌ای برای مشکلات ارائه دهد. داروهای جدید کشف کند، سیستم‌های اقتصادی کارآمدتر طراحی کند، و مدل‌های پیش ‌بینی دقیقی ایجاد نماید. با این ‌حال، این پیشرفت‌ها چالش‌های بزرگی در زمینه اشتغال، اخلاق، و نظارت بر سیستم‌های خود مختار ایجاد خواهند کرد که نیازمند سیاست‌ گذاری‌های دقیق خواهند بود.

چگونه تیم‌های توسعه باید خود را با تغییرات حاصل از برنامه نویسی با هوش مصنوعی وفق دهند؟

تیم‌های توسعه باید برای تطبیق با برنامه‌ نویسی مبتنی بر هوش مصنوعی، رویکردهای کاری، مهارت‌های فنی و ابزارهای خود را به‌ روز کنند. استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی مانند GitHub Copilot، CodeWhisperer  و ChatGPT می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، اما نیازمند یادگیری نحوه تعامل مؤثر با این فناوری‌هاست. توسعه‌ دهندگان باید مهارت‌های نظارت بر کد تولید شده، بهینه ‌سازی الگوریتم‌ها و ارزیابی امنیت نرم‌ افزار را تقویت کنند.

همچنین، فرهنگ تیمی باید تغییر کند و به جای تمرکز صرف بر کدنویسی دستی، بر حل مسئله، مدیریت پروژه و همکاری انسان و هوش مصنوعی تأکید داشته باشد. شرکت‌ها نیز باید برنامه‌های آموزشی برای کارکنان خود تدوین کنند تا از این تحول به عنوان یک فرصت استفاده کنند، نه یک تهدید.

علاوه بر آموزش و ارتقای مهارت‌های فنی، مدل‌های کاری تیم‌های توسعه نیز باید انعطاف ‌پذیرتر شوند. استفاده از روش‌های DevOps، Agile و CI/CD در کنار هوش مصنوعی، می‌تواند زمان توسعه را کاهش دهد و کیفیت نرم ‌افزار را بهبود بخشد. تیم‌ها باید یاد بگیرند چگونه هوش مصنوعی را به ‌عنوان یک ابزار کمکی و نه جایگزین نیروی انسانی به کار بگیرند. یکی از چالش‌های اساسی، مدیریت کیفیت کد تولید شده توسط هوش مصنوعی است، زیرا این ابزارها ممکن است کدهای ناکارآمد یا دارای مشکلات امنیتی تولید کنند. بنابراین، فرآیند کد ریویو (Code Review) و تست خودکار اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

همچنین، تیم‌های توسعه باید با تغییرات سریع فناوری همراه شوند. مدل‌های هوش مصنوعی به ‌سرعت در حال پیشرفت‌اند و ابزارهای جدید دائماً معرفی می‌شوند. برای عقب نماندن از این موج تحول، توسعه ‌دهندگان باید در یادگیری مداوم سرمایه ‌گذاری کنند و شرکت‌ها نیز باید فرهنگ تحقیق و نوآوری را در تیم‌های خود تقویت کنند. در نهایت، موفقیت در دنیای جدید برنامه‌ نویسی وابسته به ترکیب مهارت‌های انسانی و قدرت محاسباتی هوش مصنوعی خواهد بود.

ابعاد اخلاقی و قانونی برنامه نویسی با هوش مصنوعی

۱. چه کسی مسئول کدی است که هوش مصنوعی تولید می‌کند؟

مسئولیت کدی که هوش مصنوعی تولید می‌کند، یک چالش حقوقی و اخلاقی است. به‌ طور کلی، کاربر یا توسعه ‌دهنده‌ای که از ابزارهای هوش مصنوعی برای تولید کد استفاده می‌کند، مسئول نهایی آن خواهد بود. اگر کد تولید شده دارای آسیب‌ پذیری‌های امنیتی باشد یا برای مقاصد غیرقانونی مورد استفاده قرار گیرد، فردی که آن را اجرا یا منتشر کرده است، پاسخگو خواهد بود. البته، شرکت‌های ارائه‌ دهنده مدل‌های هوش مصنوعی نیز ممکن است در برخی موارد در قبال تولید محتوای نامناسب یا خطرناک تحت قوانین خاصی مسئول شناخته شوند.

۲. آیا این ابزارها می‌توانند به تولید نرم‌ افزارهای مخرب کمک کنند؟

بله، مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند به‌ طور بالقوه برای تولید کدهای مخرب مانند بدافزارها، ابزارهای هک و حملات سایبری مورد استفاده قرار گیرند. با اینکه بسیاری از پلتفرم‌ها، مانند  OpenAI، اقدامات امنیتی برای جلوگیری از چنین سوء استفاده‌هایی اعمال کرده‌اند، اما کاربران مخرب ممکن است با روش‌های دور زدن محدودیت‌ها از این ابزارها استفاده کنند. این موضوع باعث ایجاد نگرانی‌های جدی در مورد امنیت سایبری و نیاز به مقررات سخت‌گیرانه‌تر شده است.

۳. چالش‌های مربوط به حق مالکیت معنوی در مورد کدهای تولید شده توسط هوش مصنوعی چیست؟

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قانونی هوش مصنوعی در برنامه ‌نویسی، بحث مالکیت معنوی کدهای تولید شده است. اگر یک مدل هوش مصنوعی کدی را ایجاد کند که شباهت زیادی به کدهای متن ‌باز یا دارای حق نشر (copyright) داشته باشد، این می‌تواند منجر به نقض قوانین مالکیت فکری شود. همچنین، مشخص نیست که آیا کدی که کاملاً توسط هوش مصنوعی تولید شده است، تحت قوانین کپی ‌رایت محافظت می‌شود یا خیر. برخی کشورها هنوز قوانین مشخصی در این زمینه ندارند، اما احتمال دارد در آینده مقررات جدیدی برای تعیین مالکیت و مسئولیت حقوقی کدهای تولید شده توسط هوش مصنوعی تدوین شود.

جمع بندی

شرکت‌های فناوری در تلاش‌اند تا برنامه ‌نویسی را متحول کنند و موج دوم برنامه نویسی با هوش مصنوعی آغاز شده است . این تغییرات نه ‌تنها سرعت توسعه‌ی نرم‌ افزار را افزایش می‌دهند، بلکه نقش برنامه نویسان را نیز تغییر می‌دهند. در آینده، هوش مصنوعی نقش بسیار بزرگ‌تری در حوزه برنامه‌نویسی ایفا خواهد کرد و توسعه‌ دهندگان به جای نوشتن کد، مدیران سیستم‌های هوش مصنوعی خواهند شد.

در حالی که برخی نگران کاهش فرصت‌های شغلی هستند، بسیاری بر این باورند که برنامه‌ نویسان آینده، بیشتر روی مدیریت و بهبود کدهای تولید شده توسط ماشین‌ها تمرکز خواهند کرد.  این تحول نیازمند پذیرش تغییرات و یادگیری مهارت‌های جدید است.

بدون شک، دوران برنامه ‌نویسی سنتی در حال تغییر است. سوال اصلی این است که آیا ما آماده پذیرش این تغییر هستیم؟